ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΕΣ

 Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο

Κάθε χρόνο πάνω από 1.000.000 άτομα στην Ευρώπη παθαίνουν Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο (ΑΕΕ). Σχεδόν ο ένας στους τέσσερις παρουσιάζει υποτροπή του ΑΕΕ. Τα Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• Ισχαιμικά
• Αιμορραγικά

Τα Ισχαιμικά Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια προκαλούνται από την απόφραξη μίας αρτηρίας που αιματώνει τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα να μην τροφοδοτείται με αίμα η αντίστοιχη περιοχή, να πάσχει και τελικά να νεκρώνεται, προκαλώντας την ανάλογη με την περιοχή της βλάβης νευρολογική σημειολογία. Τα Αιμορραγικά Αγγειακά Εγκεφαλικά Επεισόδια αντιθέτως προκαλούνται από τη ρήξη ενός αγγείου που αρδεύει τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα καταστροφή του ιστού από το αιμάτωμα και αντίστοιχη νευρολογική σημειολογία.

Τα αίτια, η αντιμετώπιση και η πρόληψη υποτροπής των Ισχαιμικών ΑΕΕ διαφέρουν από αυτά των Αιμορραγικών. Οι αιτίες που οδηγούν σε Ισχαιμικά ΑΕΕ είναι πολλαπλές με συχνότερες α. την αθηροσκλήρυνση των μεγάλων αρτηριών (καρωτιδική νόσος, αθηρωμάτωση του αορτικού τόξου), β. την απόφραξη των μικρών αρτηριών (μικροαγγειοπάθεια) στα πλαίσια αρτηριακής υπέρτασης, σακχαρώδη διαβήτη, υψηλής χοληστερίνης, και γ. τις καρδιοπάθειες/καρδιακές αρρυθμίες (π.χ. κολπική μαρμαρυγή).

Τα συχνότερα αίτια για τα Αιμορραγικά Αγγειακά Εγκεφαλικά είναι η αρτηριακή υπέρταση, η ρήξη αγγειακών δυσπλασιών του εγκεφάλου, η εγκεφαλική αμυλοειδική αγγειοπάθεια, η λήψη αντιπηκτικών/αντιθρομβωτικών φαρμάκων, οι όγκοι του εγκεφάλου κ.ά.

Τα συχνότερα συμπτώματα των Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων είναι:

• Αδυναμία σε άνω ή κάτω άκρα (χέρι-πόδι)
• Δυσκολία στην ομιλία
• Δυσκολία στην ανεύρεση λέξεων και την κατανόηση του λόγου
• Πτώση γωνίας στόματος («στράβωμα» στο στόμα)
• Διαταραχές αισθητικότητας-Μούδιασμα στη μία πλευρά του σώματος
• Αιφνίδιες διαταραχές στην όραση είτε από το ένα μάτι (παροδική τύφλωση) είτε και από τα δύο, με απώλεια όρασης στο μισό οπτικό πεδίο
• Ζάλη- Ίλιγγος
• Αστάθεια βάδισης, αδυναμία βηματισμού
• Μη συντονισμός των κινήσεων σε άνω και κάτω άκρα
• Ασυνήθιστη Κεφαλαλγία

 Άνοια

Η άνοια αφορά μία ομάδα νοσημάτων με βασικότερο χαρακτηριστικό τους την έκπτωση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών (μνήμη, πρόσληψη και ανάκληση νέων πληροφοριών, κριτική ικανότητα, οπτικοχωρική αντίληψη, λόγος), καθώς και μεταβολή της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς των ατόμων.

Οι άνοιες περιλαμβάνουν ένα σύνολο νοσημάτων με πιο συχνά:

• Τη Νόσο Αλτσχάιμερ (N. Alzheimer)
• Την Αγγειακή Άνοια
• Τη Μετωποκροταφική Άνοια
• Τη Πρωτοπαθή Προϊούσα Αφασία
• Την Άνοια με σωμάτια Lewy
• Τον Ιδιοπαθή Υδροκέφαλο Φυσιολογικής Πίεσης
• Την Ήπια Νοητική διαταραχή

Η άνοια αφορά συνήθως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, χωρίς ωστόσο να αποκλείονται και νεότερα άτομα, και επηρεάζει τις καθημερινές τους δραστηριότητες, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους. Οι ασθενείς με άνοια αποτελούν μία ιδιαίτερα ευαίσθητη ομάδα, που χρήζει προσεκτικής φαρμακευτικής και κοινωνικής προσέγγισης. Η φαρμακευτική αντιμετώπιση των ασθενών με άνοια στοχεύει στη βελτίωση και σταθεροποίηση της νοητικής έκπτωσης, στην αντιμετώπιση των διαταραχών συμπεριφοράς και στη μέγιστη δυνατή ρύθμιση των διαταραχών που εμφανίζονται από την ψυχική σφαίρα. Κάθε ασθενής με άνοια είναι μοναδικός και χρήζει εξατομικευμένης φαρμακευτικής θεραπείας.

 Επιληψία

Η επιληψία είναι μία διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπου οι νευρώνες του εγκεφάλου εκφορτίζουν παθολογικά, προκαλώντας επιληπτικές κρίσεις με σπασμούς (τινάγματα) ή περιόδους με ασυνήθιστες συμπεριφορές, αισθήσεις και πολλές φορές απώλεια της συνείδησης. Η κλινική εικόνα των επιληπτικών κρίσεων μπορεί να ποικίλλει. Κάποιοι άνθρωποι με επιληψία μπορεί απλώς να σταματούν τη δραστηριότητά τους για λίγα δευτερόλεπτα και να «παγώνει» το βλέμμα τους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορεί οι ασθενείς να χάνουν τις αισθήσεις τους, να πέφτουν στο έδαφος και να εμφανίζουν γενικευμένους σπασμούς. Άλλοτε πάλι μπορεί οι ασθενείς να διατηρούν τις αισθήσεις τους και να παρατηρούν και οι ίδιοι ένα μέρος του σώματός τους (π.χ. το ένα άνω άκρο) να κινείται χωρίς τη θέλησή τους.

Η επιληψία μπορεί να είναι ιδιοπαθής, δηλαδή χωρίς κάποια γνωστή αιτία ή συμπτωματική, δηλαδή να υπάρχει κάποιο σαφές αίτιο που να την προκαλεί. Η φαρμακευτική θεραπεία της επιληψίας έχει ως στόχο τον καλύτερο δυνατό έλεγχο των επιληπτικών κρίσεων, έτσι ώστε ο ασθενής να ζει μία φυσιολογική προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική ζωή.

 Κεφαλαλγία

Η κεφαλαλγία (πονοκέφαλος) είναι ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα στο γενικό πληθυσμό και από τις συχνές αιτίες επίσκεψης στον ιατρό.

Κάθε πρωτοεμφανιζόμενη κεφαλαλγία χρήζει άμεσης διερεύνησης για τον αποκλεισμό δευτεροπαθών αιτιών, όπως:

• Ενδοεγκεφαλική ή Υπαραχνοειδής αιμορραγία
• Όγκος εγκεφάλου
• Κροταφική αρτηριίτιδα
• Υποσκληρίδιο/Επισκληρίδιο αιμάτωμα
• Θρόμβωση φλεβωδών κόλπων
• Ενδοκράνια υπέρταση/υπόταση
• Κρανιοεγκεφαλική κάκωση
• Λοίμωξη κεντρικού νευρικού συστήματος

Συχνότερα όμως μία κεφαλαλγία είναι πρωτοπαθής και μπορεί να ανήκει σε έναν από τους παρακάτω τύπους:

• Ημικρανία με ή χωρίς αύρα
• Χρόνια ημικρανία
• Κεφαλαλγία τάσεως
• Τριδυμικές Αυτόνομες Κεφαλαλγίες (Αθροιστική κεφαλαλγία και παρεμφερή σύνδρομα)
• Άλλες πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες (κεφαλαλγία μετά από βήχα, άσκηση, σεξουαλική δραστηριότητα, κρύο, εξωτερική πίεση στο κεφάλι, πρωτοπαθής κεραυνοβόλος κεφαλαλγία, υπνική κεφαλαλγία, νέα καθημερινή εμμένουσα κεφαλαλγία κ.ά.)

Η κεφαλαλγία θεωρείται σήμερα μία από τις παθήσεις που προκαλούν τη μεγαλύτερη «αναπηρία», καθώς εμποδίζουν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να εκπληρώνει τις καθημερινές επαγγελματικές, οικογενειακές και κοινωνικές του υποχρεώσεις. Ως εκ τούτου, η σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση των κεφαλαλγιών μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση των επεισοδίων του πόνου, καθώς και της χρόνιας κατάχρησης των παυσιπόνων, ενός προβλήματος με τεράστιες και δυσμενείς επιπτώσεις για αρκετούς ανθρώπους.

 Μυασθένεια

Η μυασθένεια είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα του νευρικού συστήματος, που προκαλεί μυϊκή αδυναμία. Τα συμπτώματα της μυασθένειας οφείλονται σε διαταραχή στη λειτουργία της νευρομυϊκής σύναψης, του σημείου δηλαδή που έρχονται σε επαφή οι νευρικές απολήξεις των περιφερικών νευρώνων με τις μυϊκές ίνες.

Οι μύες που προσβάλλονται πιο συχνά είναι οι μύες που κινούν τους οφθαλμούς και τα βλέφαρα. Ωστόσο, σε πιο γενικευμένες μορφές της νόσου, μπορεί να προσβάλλονται πολύ περισσότεροι μύες σε όλο το σώμα και να υπάρχει γενικευμένη αδυναμία. Χαρακτηριστικό της νόσου είναι ότι η αδυναμία αυτή χειροτερεύει με την κόπωση και οι ασθενείς αισθάνονται καλύτερα τις πρωινές ώρες ή μετά από ανάπαυση παρά τις βραδινές ώρες ή μετά από κάποια εργασία.

Συνήθως δεν ανευρίσκεται κάποια αιτία που να προκαλεί τη νόσο, ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις και κυρίως σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί η νόσος να σχετίζεται με διαταραχές του θύμου αδένα και να υποχωρεί μετά από χειρουργική αντιμετώπιση.

Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της μυασθένειας γίνεται με τη χρήση φαρμάκων που βοηθούν τη λειτουργία της νευρομυϊκής σύναψης, καθώς και ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, με στόχο ο ασθενής να μην αντιμετωπίζει προβλήματα στην καθημερινότητά του, λόγω της μυϊκής του αδυναμίας.

 Σκλήρυνση κατά πλάκας (Πολλαπλή Σκλήρυνση)

Η Σκλήρυνση Κατά Πλάκας (ΣΚΠ) ή Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) είναι μία αυτοάνοση φλεγμονώδης νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), που προσβάλλει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό και μπορεί να προκαλεί ποικίλου βαθμού αναπηρία. Στη ΣΚΠ το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφεται εναντίον των προστατευτικών καλυμμάτων των νεύρων στο ΚΝΣ (της μυελίνης).

Τα συμπτώματα της ΣΚΠ ποικίλλουν και μπορεί κάθε φορά να είναι διαφορετικά, ανάλογα με την περιοχή και την έκταση της βλάβης που έχει προκληθεί. Η ορθή διάγνωση και φαρμακευτική αντιμετώπιση της ΣΚΠ μπορεί να προλάβει τις υποτροπές («ώσεις») της νόσου και, κατ’ επέκταση, να βελτιώσει την κλινική πορεία των ασθενών.

Η ΣΚΠ είναι συχνότερα νόσος των νέων ανθρώπων. Τα συνηθέστερα συμπτώματα ενδεικτικά, αλλά όχι ειδικά της ΣΚΠ είναι:

• Θάμβος/ απώλεια όρασης από το ένα μάτι, συχνά επώδυνης με τις κινήσεις των οφθαλμών
• Διαταραχή βάδισης, Αστάθεια
• Αδυναμία σε άνω ή κάτω άκρα (χέρια- πόδια)
• Διαταραχή αισθητικότητας-υπαισθησία-μουδιάσματα
• Ίλιγγος-Ζάλη
• Διπλωπία (διπλή όραση)
• Αταξία (Δυσαρμονία στις κινήσεις των άκρων)
• Αίσθημα ηλεκτρικού ρεύματος κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης μετά την κάμψη της κεφαλής
• Διαταραχή ομιλίας
• Εύκολη κόπωση
• Ορθοκυστικές διαταραχές και στυτική δυσλειτουργία

 Νόσος του Κινητικού Νευρώνα - Πλαγία Μυατροφική Σκλήρυνση

Η Πλαγία Μυατροφική Σκλήρυνση (ALS) ή Νόσος του Κινητικού Νευρώνα είναι μία ταχέως προοδευτική νευρομυϊκή νόσος στην οποία εκφυλίζονται οι κινητικοί νευρώνες του ανθρώπινου σώματος. Συνήθως δεν ανευρίσκεται κάποιο αίτιο που να προκαλεί τη νόσο, ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις εμπλέκονται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Οι πιο συχνές κλινικές εκδηλώσεις της ALS είναι:

• Μυϊκή αδυναμία, που μπορεί να αφορά τα άνω και κάτω άκρα
• Ατροφία των μυών που έχουν προσβληθεί
• Δεσμιδώσεις-ακούσιες συσπάσεις ομάδων μυϊκών ινών («τρεμοπαίξιμο» των μυών)
• Συχνές κράμπες
• Δυσκολία στη βάδιση-Σπαστικότητα
• Δυσκολία στην ομιλία και την κατάποση

Η ALS είναι μία νόσος που μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους. Συνήθως η νόσος ξεκινάει με αδυναμία στο ένα χέρι και στη συνέχεια επεκτείνεται στο αντίθετο χέρι και στα πόδια, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η αδυναμία αφορά μόνο τη μισή πλευρά του σώματος ή μπορεί να ξεκινάει από το κεφάλι με προβλήματα στην ομιλία και την κατάποση και στη συνέχεια να επεκτείνεται και στο υπόλοιπο σώμα.

Δυστυχώς μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποια γνωστή θεραπεία για την ALS. Η σωστή διάγνωση έχει σημασία για την πρόγνωση, την πορεία της νόσου και την ανακούφιση των επιμέρους συμπτωμάτων και επιπλοκών που προκύπτουν με φαρμακευτική αγωγή, φυσικοθεραπεία και διατροφική/αναπνευστική υποστήριξη.

 Νόσος του Πάρκινσον (Parkinson)

Η νόσος του Πάρκινσον (Parkinson) είναι μία χρόνια προοδευτική εκφυλιστική διαταραχή του νευρικού συστήματος, που οφείλεται σε απώλεια των ντοπαμινεργικών νευρώνων στον εγκέφαλο και σε έλλειψη ντοπαμίνης. Η νόσος Parkinson αφορά συνήθως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και χαρακτηρίζεται από κινητικές και μη κινητικές εκδηλώσεις.

Συχνά κινητικά συμπτώματα της νόσου Parkinson είναι τα παρακάτω:

• Τρόμος, συχνά πιο εμφανής σε ένα άκρο κατά την ηρεμία
• Δυσκαμψία στα άκρα-δυσκολία και αντίσταση στην παθητική κίνηση των μελών γύρω από μία άρθρωση
• Βραδυκινησία-βραδύτητα στις κινήσεις και προοδευτικά μικρότερο εύρος κινήσεων (υποκινησία)
• Προβλήματα στην ισορροπία και το συντονισμό των κινήσεων, μικρά συρτά βήματα, αδυναμία διορθωτικών κινήσεων κατά τη βάδιση και πτώσεις
• Απώλεια των αυτόματων κινήσεων π.χ. αιώρηση των άνω άκρων κατά την ελεύθερη βάδιση

Άλλα συχνά μη κινητικά συμπτώματα της νόσου μπορεί να είναι:

• Μείωση ή απώλεια της όσφρησης (υποσμία ή ανοσμία)
• Διαταραχές κατά τη διάρκεια του ύπνου και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Διαταραχές από το αυτόνομο νευρικό σύστημα: ορθοστατική υπόταση, διακυμάνσεις στην αρτηριακή πίεση, δυσκοιλιότητα, διαταραχές στην ούρηση, στυτική δυσλειτουργία
• Εκδηλώσεις από τη ψυχική σφαίρα: κατάθλιψη, άγχος, απάθεια, ψυχωσικά επεισόδια
• Έκπτωση στις γνωστικές λειτουργίες: Ήπια γνωστική έκπτωση, Άνοια
• Άλλα μη κινητικά συμπτώματα: εύκολη κόπωση, ελάττωση της έντασης της φωνής, σιελόρροια και δυσκολία κατάποσης

Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της νόσου Parkinson είναι αυστηρά εξατομικευμένη και στοχεύει στην καλύτερη αντιμετώπιση τόσο των κινητικών όσο και των μη κινητικών συμπτωμάτων της νόσου.